آنچه در این مطلب خواهید خواند
شاید از دوران کودکی لکهٔ کوچکی روی چشم خود داشته‌اید. یا شاید اخیراً طی یک معاینه متوجه شده‌اید که خالی در چشم دارید. وجود یک خال در چشم ممکن است عجیب به نظر برسد، اما درواقع شایع هستند و معمولاً بی‌ضررند.
اگر خال چشمی دارید، پزشک چشم ممکن است بخواهد آن را در طول زمان تحت نظر بگیرد. این خال‌ها به‌ندرت ممکن است به نوعی سرطان به نام ملانوما تبدیل شوند. بنابراین چه قدیمی باشند و چه تازه دیده شده باشند، همیشه بهتر است توسط پزشک ارزیابی شوند.
خال‌های چشمی چه هستند؟
دو نوع خال چشمی وجود دارد. نوع اول به‌طور علمی نووس (Nevus) نامیده می‌شود. آنها مشابه خال‌های پوستی هستند. «نووس» به معنی «خال» است.
برخی از این نووی (شکل جمع نووس) به‌سادگی دیده می‌شوند. اما برخی دیگر در پشت چشم پنهان هستند و تنها چشم پزشک قادر به مشاهدهٔ آن‌هاست. بسته به محل قرارگیری، نام‌های متفاوتی دارند:
- نووس ملتحمه (Conjunctival nevus): روی سطح چشم
- نووس عنبیه (Iris nevus): در بخش رنگی چشم
- نووس کوروئید (Choroidal nevus): زیر شبکیه (در پشت چشم)
نووس‌ها می‌توانند زرد، قهوه‌ای، خاکستری یا ترکیبی از رنگ‌ها باشند. آنها توسط سلول‌های ویژه‌ای به نام ملانوسیت‌ها ساخته می‌شوند، سلول‌هایی که رنگ پوست و چشم‌ها را تولید می‌کنند. این سلول‌ها معمولاً پراکنده‌اند، اما وقتی تعداد زیادی از آنها با هم تجمع کنند، یک نووس ایجاد می‌شود.
نوع دیگر «خال‌های چشمی» همان کک‌ومک‌های عنبیه (Iris freckles) هستند. این‌ها لکه‌های ریز در قسمت رنگی چشم‌اند. آنها بیشتر شبیه کک‌ومک‌های پوستی‌اند تا خال‌ها—فقط روی سطح چشم قرار دارند و شکل چشم را تغییر نمی‌دهند. حدود نیمی از مردم کک‌ومک‌های عنبیه دارند.
برخی انواع نووس‌ها پیش از تولد تشکیل می‌شوند، در حالی که کک‌ومک‌های عنبیه بیشتر در افراد مسن دیده می‌شوند.
چه چیزی باعث ایجاد خال‌های چشمی می‌شود؟
پزشکان دقیقاً نمی‌دانند چرا برخی افراد آنها را دارند و برخی نه، اما چند عامل می‌تواند احتمال بروز آنها را افزایش دهد:
- نژاد: نووس‌های کوروئید—که در پشت چشم قرار دارند—در افراد سفیدپوست یا دارای رنگ پوست روشن بسیار شایع‌تر از افراد سیاه‌پوست است.
- قرارگیری در معرض نور خورشید: احتمال دارد آسیب ناشی از نور خورشید خطر ایجاد نووس را افزایش دهد، و شواهدی مبنی بر ارتباط کک‌ومک‌های عنبیه با قرارگیری در آفتاب وجود دارد. یک مطالعهٔ سال ۲۰۱۷ نشان داد افرادی که زمان بیشتری در معرض نور خورشید بوده‌اند، تعداد بیشتری کک‌ومک عنبیه داشته‌اند.
آیا خال‌های چشمی نیاز به درمان دارند؟
اغلب آنها نیاز به درمان ندارند—این خال‌ها معمولاً بی‌ضررند، درست مانند بیشتر کک‌ومک‌ها و خال‌های پوستی. آنها معمولاً بر عملکرد چشم تأثیری نمی‌گذارند یا مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
تنها زمانی ممکن است نیاز به درمان باشد که پزشکتان احتمال دهد خال ممکن است به ملانوما تبدیل شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر لکه یا خالی در چشم خود مشاهده کرده‌اید، احتمالاً مشکلی وجود ندارد. اما مهم است که با یک چشم پزشک (اپتومتریست یا افتالمولوژیست) آن را بررسی کنید.
در زمان ویزیت، ممکن است پزشک بخواهد از خال عکس بگیرد یا برای بررسی دقیق‌تر، تصویربرداری‌هایی انجام دهد. ممکن است نیاز باشد هر ۶ ماه یک‌بار مراجعه کنید تا مطمئن شوید خال تغییر نکرده است (مثلاً بزرگ‌تر نشده باشد). اگر پس از چند سال تغییری نداشته باشد، معمولاً می‌توان فاصلهٔ معاینات را به یک‌بار در سال کاهش داد.
دلایل دیگر برای مراجعه به چشم‌پزشک شامل موارد زیر است:
- خالی در چشم که اندازه، شکل یا رنگش تغییر کرده باشد
- درد چشم
- مشاهدهٔ جرقه‌های نوری
- هرگونه تغییر در بینایی
برای محافظت از چشم‌هایتان، هنگام بودن در فضای باز از عینک آفتابی استفاده کنید که حداقل ۹۹٪ اشعهٔ فرابنفش (UV) را مسدود کند. هرچند قطعی نیست، ولی ممکن است عینک آفتابی احتمال تبدیل یک نووس بی‌خطر به ملانوما را کاهش دهد. و قطعاً خطر ابتلا به آب‌مروارید و سایر مشکلات جدی چشمی را کم می‌کند.
