آنچه در این مطلب خواهید خواند
شپش سر حشرات کوچک و بدون بال هستند که در موی انسان زندگی می‌کنند. نام علمی آنها Pediculus humanus capitis است و هزاران سال است که آفت انسان بوده‌اند.
چرخه کامل زندگی آنها، از تخم تا مرگ، حداکثر ۳۵ روز طول می‌کشد. تخم‌ها رشک نامیده می‌شوند و به شکل حشرات کوچک – به نام نمف – در می‌آیند که سپس به شپش بالغ تبدیل می‌شوند. شپش‌های بالغ می‌توانند به محض بیرون آمدن از تخم، شروع به تولید تخم‌های بیشتر کنند و چرخه دوباره شروع می‌شود.
شپش سر، رشک و شپش بالغ چه شکلی هستند؟
هر مرحله از چرخه زندگی شپش سر ظاهر متمایزی دارد. در اینجا نحوه تشخیص سه مرحله اصلی رشد شپش آمده است:
- تخم/رشک شپش سر تقریباً به اندازه سر سوزن است. آنها بسیار محکم به موهای شما چسبیده‌اند و حرکت نمی‌کنند. این عدم حرکت یکی از راه‌هایی است که می‌توانید آنها را از خاک، شوره سر ، شن و ماسه و سایر زباله‌ها – که همه آنها می‌توانند شبیه رشک باشند – تشخیص دهید. آنها وقتی زنده هستند رنگ تیره‌تری دارند و بین ناخن‌های شما ظاهر می‌شوند. وقتی از تخم بیرون می‌آیند، رنگ‌پریده و تقریباً شفاف می‌شوند. وقتی مرده هستند، کناره‌های آنها چروکیده به نظر می‌رسد.
- نمف‌ها. نمف شپش سر مرحله میانی چرخه زندگی شپش است. شکل آن بیشتر شبیه یک حشره بالغ است، با شش پا که از یک بدن مرکزی خارج می‌شوند. نمف‌ها بسیار کوچکتر از شپش‌های بالغ هستند. آنها در ابتدا به اندازه سر یک سوزن هستند و هر بار که پوست‌اندازی می‌کنند – یا پوست خود را می‌ریزند – بزرگتر می‌شوند.
- شپش‌های بالغ. این شپش‌ها تقریباً به اندازه یک دانه کنجد هستند. قهوه‌ای رنگ هستند و از تیره‌تر تا روشن‌تر متغیرند. شپش‌های ماده معمولاً کمی بزرگتر از شپش‌های نر هستند. شپش بالغ بال یا پایی ندارد که به او اجازه پریدن بدهد. تنها راهی که شپش‌ها می‌توانند از طریق آن حرکت کنند، خزیدن است .
چرا به شپش سر مبتلا می‌شویم؟
انسان‌ها تنها میزبان‌هایی هستند که شپش سر می‌تواند روی آنها زندگی کند. شپش‌های بالغ برای زنده ماندن باید چندین بار در روز خون ما را بخورند. آنها نمی‌توانند روی پوست حیوانات خانگی یا سایر حیوانات زنده بمانند، بنابراین چرخه زندگی شپش فقط روی پوست سر انسان اتفاق می‌افتد.
چرخه زندگی شپش سر چیست؟
مراحل چرخه زندگی شپش سر به نه مرحله کلیدی تقسیم می‌شود:
- ابتدا، تخم‌ها گذاشته می‌شوند. آنها محکم به موهای شما – در اطراف پایه تارها – چسبیده‌اند.
- آنها حدود یک هفته بعد از تخم بیرون می‌آیند.
- آنها دو روز پس از بیرون آمدن از تخم، اولین پوست‌اندازی خود – یا ریختن لایه بیرونی بدنشان – را تجربه می‌کنند . با این پوست‌اندازی، جثه بزرگتری پیدا می‌کنند.
- آنها سه روز پس از این، دومین پوست‌اندازی خود را تجربه می‌کنند و حتی بزرگتر می‌شوند.
- سومین و آخرین پوست‌اندازی آنها ۵ روز بعد انجام می‌شود. اکنون آنها در حالت بالغ خود هستند.
- گونه‌های بالغ نر و ماده – که کمی با یکدیگر متفاوت به نظر می‌رسند – بلافاصله شروع به جفت‌گیری و تولید مثل می‌کنند.
- ماده‌ها حدود ۲ روز پس از جفت‌گیری اولین دسته تخم‌های خود را می‌گذارند.
- ماده‌ها می‌توانند تا ۱۶ روز آینده – تا ۸ عدد در روز – به تخم‌گذاری ادامه دهند.
- شپش‌های بالغ حداکثر پس از ۳۵ روز زندگی، می‌میرند.
شپش سر چگونه پخش می‌شود؟
شپش سر اغلب از طریق تماس مستقیم مو به مو منتقل می‌شود. این اتفاق می‌تواند زمانی رخ دهد که کودکان با هم بازی می‌کنند یا در تماس نزدیک با افراد هستند. برخلاف یک شایعه رایج، آنها به دلیل بهداشت نامناسب پخش نمی‌شوند یا ایجاد نمی‌شوند.
در موارد نادر، ممکن است از طریق تماس با سر فرد آلوده به شپش سر نیز به آن مبتلا شوید، مانند:
- برس‌های مو
- کلاه، شال گردن، گوش‌گیر
- بالش، پتو و روکش مبلمان
با این حال، شپش‌ها وقتی از پوست سر انسان دور هستند، مدت زیادی زنده نمی‌مانند. آنها برای حفظ دمای سالم و زنده ماندن به گرمای بدن شما نیاز دارند.
چگونه شپش سر را پیدا کنیم؟
پیدا کردن تخم شپش‌ها نسبت به شپش‌های بالغ آسان‌تر است زیرا آنها حرکت نمی‌کنند. شما به یک شانه با دندانه‌های بسیار ریز یا شانه‌ای که مخصوص شپش ساخته شده است نیاز دارید. شما باید در یک منطقه با نور کافی کار کنید و این مراحل را دنبال کنید:
- خیس کردن مو: دیدن شپش‌ها و تخم‌های آنها در پس‌زمینه تیره‌تر آسان‌تر است. می‌توانید از آب برای خیس کردن کل سر استفاده کنید یا نرم‌کننده را روی موهای خشک شانه کنید. نرم‌کننده می‌تواند مزیت دیگری هم داشته باشد و آن بی‌حس کردن شپش‌های بالغ و کند کردن رشد آنهاست.
- شانه کردن تمام قسمت‌های مو: موها را قسمت به قسمت شانه کنید، با دقت تارها را شانه کنید و موها را مشاهده کنید. پس از چند بار شانه کردن، باید شانه را برداشته و آن را روی یک حوله کاغذی پاک کنید تا وجود شپش یا تخم شپش را در آنجا بررسی کنید. باید تمام پوست سر را شانه کنید، اما روی نواحی اطراف گوش‌ها و پشت گردن تمرکز کنید. این نواحی معمولاً بیشترین شپش را دارند.
- تصمیم بگیرید چه کاری انجام دهید: اگر در جستجوی خود شپش سر پیدا کردید، باید درمان را شروع کنید. تعدادی گزینه در دسترس است که در زیر مورد بحث قرار گرفته است. اگر در آن زمان هیچ شپش یا تخمی ندیدید اما فکر می‌کنید هنوز خطر قرار گرفتن در معرض آن وجود دارد، یک هفته دیگر دوباره بررسی کنید .
چگونه از شر شپش سر خلاص شوم؟
تمرکز اصلی برنامه درمانی شما باید روی سر و مو باشد. هم درمان‌های بدون نسخه و هم درمان‌های تجویزی برای شپش سر وجود دارد. این درمان‌ها معمولاً به شکل کرم یا محصول دیگری هستند که روی تمام قسمت‌های مو مالیده می‌شوند.
مهم است که دستورالعمل‌های خاصی را که همراه هر یک از درمان‌های مختلف ارائه می‌شود، بخوانید و دنبال کنید. برخی از آنها برای کودکان زیر ۲ سال بی‌خطر نیستند. این موضوع به وضوح روی جعبه برچسب‌گذاری شده است.
شما نباید بلافاصله قبل یا تا دو روز پس از استفاده از اکثر درمان‌های شپش سر، از هیچ نرم‌کننده‌ای روی موهای خود استفاده کنید.
شما باید به محض مشاهده شپش یا تخم شپش، درمان را شروع کنید. حدود یک روز پس از اولین درمان، دوباره محل را از نظر وجود شپش بررسی کنید. اگر هنوز تعداد زیادی شپش زنده وجود دارد، ممکن است به دارویی که استفاده کرده‌اید مقاوم باشند. در این صورت، باید یک محصول بدون نسخه یا با نسخه دیگر را امتحان کنید.
اگر به نظر می‌رسد درمان شما شپش‌ها را از بین برده است، باید یک هفته بعد دوباره بررسی کنید. اگر هنوز علائم شپش یا تخم‌های آن را مشاهده می‌کنید، درمان را یک هفته بعد تکرار کنید.
اگرچه اهمیت کمتری دارد، اما اگر اشیاء آلوده به شپش را تمیز کنید، می‌تواند به کاهش شیوع شپش سر نیز کمک کند. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تمام ملحفه‌ها را بشویید. تمام روبالشی‌ها، پتوها، ملحفه‌ها و لحاف‌هایی که مو با آنها در تماس بوده است را بشویید. خشک‌کن شما باید به دمای کافی داغ برسد تا شپش‌ها را از بین ببرد.
- وسایل پلاستیکی را خیس کنید. برس مو، شانه و اشیاء مشابه را به مدت 10 دقیقه در قابلمه آب جوش قرار دهید تا شپش‌ها از بین بروند.
- اشیاء را به مدت دو هفته در کیسه قرار دهید. هر چیزی را که قابل شستشو یا جوشاندن نیست، در یک کیسه پلاستیکی دربسته قرار دهید. دو هفته آن را به حال خود بگذارید تا شپش‌ها بمیرند.
فقط در صورتی که نیاز به مصرف داروی تجویزی داشته باشید یا اگر شپش‌ها پس از درمان دوباره عود کنند، باید به پزشک مراجعه کنید .
